Her şey tüm Dünyada Ticaret Savaşları fitili başlatan eski ABD Başkanı Trump ‘ın bir gün aniden Türk menşeli çelik ürünlerine tek taraflı gümrük vergilerini yükseltmesi ile başlamış idi. Normal şartlarda Dünya Ticaret Örgütüne üye bir ülke bir malın ithalatının yerli ülke sanayisine zarar vermesi halinde Dünya Ticaret Örgütü Anlaşmasında yer alan Ticaret Politikası Önlemi olarak tek taraflı vergi önlemi uygulayabilmektedir. Tabi bunun için ilgili ülkenin yerli sanayisini o eşyanın ithalatının olumsuz etkilediğine dair soruşturma açması ve bunu DTÖ’ye bildirmesi ve soruşturma sonucunda sunulan veriler ile DTÖ tarafından da önlem uygulanmasının onaylanması gerekmektedir. Ancak Dünya Ticaret Örgütüne de karşıyım diyen Trump bu kurala uygulamadan ülkemiz menşeli çelik ürünlerinde gümrük vergisini arttırmıştır.

 

Ülkemizde mütekabiliyet esasına göre ABD ye karşı bazı ürün gruplarında 25 Haziran 2018 tarihli Resmi Gazete de yayımlanan 2018/11973 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Ek Mali Yükümlülük getirmiştir.

 

Son dönemde gümrük idarelerinden ithalatçı firmalara geçmiş dönem beyannameleri için Gümrük Yönetmeliği Geçici 16/3 maddesi kapsamında 20.04.2021 tarihine kadar 2018/11973 sayılı BKK kapsamında ihtisas edilen Ek Mali Yükümlülük kapsamı eşyalar için Menşe Şahadetnamesi talep edilmekte olup söz konusu tarihe kadar Menşe Şahadetnamesi getirilmemesi halinde GK 197 ve 234 üncü maddeleri kapsamında Ek Tahakkuk ve Ceza tatbik edileceği belirtilmektedir.

 

Gümrük Yönetmeliğine eklenen Geçici 16/3 maddesi aslında mükelleflerin normal şartlarda ithalat esnasındaki mevzuat hükümlerine göre gümrük beyannamesinde menşe şehadetnamesi beyan etmesi gerektiği halde bu belgeyi beyan etmeden işlem yapan firmalara getirilmiş bir nevi af niteliğinde uygulamadır. Ancak gümrük idareleri Geçici 16/3 maddesini ithalat tarihinde Menşe Şehadetnamesi ibrazına ilişkin mevzuatsal bir yükümlülük olmayan beyannameler içinde geriye dönük Menşe Şehadetnamesi ibraz zorunluluğu getirilmiş gibi uygulamaktadır. Halbuki Anayasamıza göre mevzuat hükümleri kişilerin aleyhine geriye dönük uygulamaz.

 

Gümrük idarelerinin geriye dönük Menşe Şahadetnamesi talep edebilmesi için ithalatçı firmanın o ithalat tarihinde yasal olarak Menşe Şehadetnamesi ibraz etmekle yükümlü olması gerekmektedir. O zaman ABD Menşeli Bazı Eşyalarda Uygulanan Ek Mali Yükümlülük Uygulaması kapsamında Menşe Şehadetnamesi ibrazına ilişkin yasal düzenlemelerin ne zaman yapıldığına bakalım.

 

2018/11973 sayılı Amerika Birleşik Devletleri Menşeli Bazı Ürünlerin İthalatında Ek Mali Yükümlülük Uygulanmasına Dair Karar 21.06.2018 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

 

Söz konusu Karar kapsamı eşya olup ABD menşeli olmayan ülke menşeli eşyaların ithalatında eşyanın menşeini kanıtlayıcı belge ibraz zorunluluğuna ilişkin Kararın yürürlük tarihi olan 21.06.2018 tarihinden Gümrük Yönetmeliği 38 ve 205 inci maddelerinde değişiklik (ticaret politikası önlemi dışında İGV ve EMY kapsamı eşyalarda da Menşe Şehadetnamesi ibraz zorunluluğu) yapıldığı 24.05.2019 tarihine kadarki dönemde;

 

• Karar kapsamında ABD menşeli olmayan eşyalar için EMY muafiyeti için Menşe ibrazına ilişkin hüküm bulunmaması

 

• Karara ek olarak çıkarılmış ABD menşeli olmayan eşyalar için EMY muafiyeti için Menşe İbrazına İlişkin uygulama tebliği bulunmaması,

 

• Karar kapsamı eşyalarda ABD menşeli olmayanlarda EMY muafiyeti için Menşe ibrazına ilişkin Ticaret Bakanlığınca yayınlanmış tasarruflu yazı, talimat, genelge vs olmaması,

 

• İlgili tarihlerde GY 38 kapsamında sadece Ticaret politikası kapsamı eşyalarda Menşe Şahadetnamesi ibraz zorunluluğu olup mevzuatımızda ‘’Ticaret Politikası Önlemleri’’ İthalat Rejim Kararı 4. maddesinde belirtilen yasal düzenlemesi olan önlemler olup 2018/11973 sayılı Kararın yasal metinlerine bakıldığında da bu Kararın İthalat Rejim Kararı 4. maddede yer alan bir ‘’Ticaret Politikası Önlemi’’ olarak düzenlenmemiş olması,

 

gerekçeleri ile Karar kapsamı ABD menşeli olmayan eşyanın EMY muafiyeti için Menşe Şahadetnamesi ibrazına ilişkin yasal bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu Karar kapsamı eşyalarda EMY mufiyeti için Menşe Şahadetnamesi ibrazına ilişkin yasal düzenleme 24.05.2019 tarihinde Gümrük Yönetmeliğinde 38 ve 205 inci maddelerinde yapılan değişiklikle başlamıştır.

 

Özetle; gümrük idarelerinin bu kadar kapsamı eşya için bu tarih dönemi için geriye dönük Menşe Şehadetnamesi talep etmesi yasal olmayan bir uygulamadır ve olası ek tahakkuk ve ceza kararı tebliğ edilmesi halinde  Kanun yoluna gidilmesi halinde mükelleflerin davaları kazanacağını düşünmekteyiz.

 

Yukarıda mevzuat açıklamaları ile izah ettiğimiz üzere 2018/11973 BKK kapsamı eşyalarda 21.06.2018 ila 24.05.2019 tarihleri arasındaki beyannamelerde Menşe Şehadetnamesi ibrazı zorunlu olmasa dahi ithalatçı firmalar şüpheye mahal vermemek ve gümrük idareleri ile ihtilaflı olmamak adına yurt dışından Menşe Şehadetnamesi taleplerinde bulunmuştur.

 

Menşe Şehadetnamesi taleplerinde başta uzak doğu ülkeleri olmak kendi ulusal mevzuatlarında ‘’1 yıldan/ 6 aydan önceki sevkiyatlarda Menşe Şehadetnamesi düzenlenemeyeceği ‘’ belirtilerek Menşe Şehadetnamesi taleplerimize olumsuz dönüşler olmuştur.

 

Konuya ilişkin Bakanlığımızın ‘’Müşavire Danış’’ uygulaması üzerinden Türkiye’nin Tuzak doğu ülkeleri ateşeliklerine yapılacak müracaatlarda da Ticaret Ateşeliklerimiz ilgi ülkenin kendi mevzuat gereğince 1 yıldan eski beyannameler için Menşe Şehadetnamesi düzenlenemeyeceğini de teyit etmiştir.

 

Kendi ülkemizdeki gümrük mevzuatında Türkiye’den ihraç edilen 1 yıldan sonraki sevkiyatlar için sonradan Menşe Şehadetnamesi düzenlenmesine ilişkin yasal bir engel bulunmamaktadır. Ancak  eşyanın tercihsiz menşeini gösterir Menşe Şehadetnamelerinin düzenlenmesi bir serbest ticaret anlaşması gibi ortak hükümler içermemekte ve bu belgenin düzenlenmesine ilişkin usul ve esaslar ülkelerin kendi iç mevzuatı ile düzenlenmekte ve ülkelere göre değişiklikler gösterebilmektedir.

 

Konuyu toparlayacak  olursak; 2018/11973 BKK kapsamı eşyalarda 21.06.2018 ila 24.05.2019 tarihleri arasında Menşe Şehadetnamesi ibrazına ilişkin yasal bir düzenleme olmaması, gümrük idarelerin kararın yayınlandığından tarihten yaklaşık 2,5 yıl sonra Menşe Şehadetnamesi talep etmesi ve buna rağmen idare ile ihtilaf yaşamamak adına ithalatçı firmaların yurt dışı tedarikçilerinden sonradan Menşe Şehadetnamesi istemesine rağmen yurt dışı göndericilerin kendi ülkelerindeki yasal mevzuatı gerekçe göstererek (Ticari Ateşeliğimizde durumu teyit etmekte) 1 yıldan eski sevkiyatlar için Menşe Şehadetnamesi düzenleyemeceklerini belirtmeleri ithalatçılarımızı ve sanayicilerimizi zor durumda bırakmıştır. Gümrük idarelerinin yazılarında belirttiği üzere 30 Haziran 2021 tarihine kadar Menşe Şehadetnamesi ibraz edilmemesi durumunda düzenlenecek ek tahakkuk ve cezalar ithalatçılara ve sanayicilere hem zaman ve vakit kaybı yaratacak hem idare ile ihtilaflı pozisyona düşürecek hem de dava sürecinde gereksiz hukuk masrafları oluşturacaktır.

 

Bu konu Derneğimiz Dış Ticarete Yön Verenler Derneğince, Gümrük Müşavirleri Derneklerince ve birçok firma tarafından Bakanlığa yazılı ve şifahi olarak bildirilmiştir. Şimdiye kadarki süreçte Bakanlık yazılı dilekçelere net bir şekilde bu bahsi geçen dönem ve karar kapsamı eşya için Menşe Şehadetnamesi ibrazı zorunlu olduğuna veya zorunlu olmadığına dair yazılı bilgi vermemiş olup gelen cevaplarda net hüküm belirtmemiştir. Ancak Bakanlık yetkilileri şifahi olarak Menşe Şehadetnamesi arayacaklarını ve geri adım atmayacaklarını bildirmişlerdi.

 

Muhtemelen bu konu ile ilgili alınacak aksiyon yeni Ticaret Bakanımız Mehmet Muş Bey tarafından karar verilecek olup yeni Bakanımızdan beklentimiz zaten yasal olmayan bu durum için Menşe Şehadetnamesi aranması noktasında karar alınmasıdır.

 

Saygılarımla,

Erhan KARACALI

Gümrük Müşaviri